Türkiye Asgari Ücret Araştırması 2026: Verilerin Söylediği ve Sakladığı

Türkiye’de asgari ücret üzerine tartışmalar her yıl alevleniyor. Ancak bu tartışmalar çoğunlukla yüzeyde kalıyor; veriye dayalı kapsamlı analizler ise hak ettiği kadar konuşulmuyor. DİSK-AR’ın Asgari Ücret Araştırması 2026 tam da bu boşluğu dolduran bir çalışma. Rapor bir yandan ücretlerin tarihsel dönüşümünü ve mevcut durumun yapısal sorunlarını ortaya koyarken, diğer yandan uluslararası karşılaştırmalar ve politika önerileri sunuyor.

Türkiye bir “asgari ücretliler ülkesi”ne dönüşmüş durumda

Raporun en çarpıcı bulgularından biri, asgari ücretin artık taban ücret olmaktan çıkıp ortalama ücret düzeyine yaklaşmış olması. Bu eğilim uzun zamandır hissediliyordu ama rapordaki veriler bunun boyutlarını kesin şekilde gösteriyor:

• 2002’de asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altı ücretle çalışanların oranı yüzde 30,7 iken, 2024’te bu oran 40,9’a çıkmış durumda.
• Asgari ücretin iki katından fazla kazananların oranı ise aynı dönemde yüzde 40,1’den 29,4’e gerilemiş.

Bu tablo, ücret piramidinin alt kademelerinde ciddi bir sıkışma yaşandığını ve emek gelirlerinin geniş bir bölümünün asgari ücret etrafında toplandığını gösteriyor.

Sektörel dağılım: Kimler daha fazla sıkışıyor?

TCMB verilerini aktaran rapor, bazı sektörlerde asgari ücret ve civarında çalışan oranlarının dramatik düzeylere ulaştığını gösteriyor:

• Konaklama ve yiyecek hizmetleri: %73
• İnşaat: %71,4
• Tekstil: %57,4
• Perakende: %64,4
• Sanayi genelinde: %50,4
• Kamu yönetimi: %5,8 (çarpıcı bir karşılaştırma)

Bu veriler Türkiye’de düşük ücret baskısının neredeyse yapısal bir nitelik kazandığını, özellikle hizmet ve imalat sektörlerinde derinleştiğini kanıtlıyor.

Kayıtdışı işçiler için tablo daha da ağır

Raporun en karanlık sayfalarından biri kayıtdışı istihdamın ücret etkisi üzerine.

• Kayıtdışı çalışanların %83,5’i asgari ücret ve altında gelir elde ediyor.
• Neredeyse tamamı (%91,7), asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücret alıyor.

Bu bulgular, Türkiye’de düşük gelir tuzağının yalnızca yasal piyasalarda değil, görünmeyen alanlarda çok daha derin yaşandığını ortaya koyuyor.

Uluslararası karşılaştırmalar: Türkiye neden ayrışıyor?

Raporun Avrupa verilerine dayalı karşılaştırmaları dikkat çekici:

• AB ortalamasında asgari ücrete yakın çalışanların oranı yaklaşık %4.
• Türkiye’de ise bu oran, yönteme göre değişmekle birlikte, AB ülkelerinin 4 ila 18 katı seviyesinde.

Bu fark yalnızca ekonomik bir sorun değil; Türkiye’de toplu sözleşme kapsamının darlığı, ücret belirleme süreçlerinin siyasal niteliği ve işgücü piyasasının kutuplaşmış yapısını da gösteriyor.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu işlevini kaybetmiş durumda

Rapor, son yıllarda asgari ücret belirleme sürecinin teknik ve kurumsal çerçeveden uzaklaştığını açıkça ortaya koyuyor:

• Komisyonun yapısının Cumhurbaşkanı kararıyla değiştirilebilir hale gelmesi, kurumu fiilen etkisizleştiriyor.
• 2022 ve 2023’te asgari ücretin Komisyon dışında şekillenmiş olması, sürecin şeffaflık ve temsil açısından ciddi sorunlar taşıdığını gösteriyor.

Bu, ücret tespitinin katılımcı, müzakereci ve kolektif bir mekanizmadan uzaklaştığı anlamına geliyor.

Enflasyon ve vergi yükü: Ücretlinin görünmez kayıpları

2025 boyunca işçilerin maruz kaldığı kayıplar raporda çarpıcı biçimde hesaplanmış:

• Ocak 2025’te işçilerin toplam vergi kaybı 49 milyar TL, enflasyon kaybı 31,2 milyar TL.
• Ekim 2025’e gelindiğinde bu kayıplar sırasıyla 125,5 milyar TL ve 184,6 milyar TL’ye yükseliyor.

Bu rakamlar, ücretlilerin yalnızca düşük maaş düzeyiyle değil, vergi ve enflasyon yoluyla iki ayrı cepheden erimesiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor.

Peki çözüm? Raporun önerdiği iki temel yönelim

Rapor mevcut tabloyu veriyle serdikten sonra çözüm için iki yol tarif ediyor:

1. Asgari ücreti toplu pazarlıkla bağlantılı hale getirmek.
2. En düşük kamu işçisi ücretinin belirli bir oranına endeksleme önerisi bu nedenle gündeme geliyor.
3. Asgari ücreti Kişi Başına GSYH’nin belirli bir oranına göre belirlemek.
4. Önerilen oran yüzde 60. Türkiye’de bu oran şu anda yüzde 43,6’ya düşmüş durumda.

Her iki öneri de asgari ücretin siyasal süreçlerden arındırılmış, şeffaf ve öngörülebilir bir çerçeve içinde belirlenmesini hedefliyor.

Sonuç: Ücret tartışması artık bir “asgari ücret” değil, bir “gelir rejimi” tartışması

Raporun bütününe bakıldığında ortaya çıkan tablo şu: Türkiye’de asgari ücret sadece düşük gelirli işçiler için bir referans değil; tüm emek piyasasının yönünü belirleyen sistemik bir eşik haline gelmiş durumda. Bu nedenle tartışma yalnızca "asgari ücret ne kadar olacak?" sorusundan ibaret değil. Asıl mesele Türkiye’nin ücret rejiminin nasıl işlediği, kimin ne kadar güvenceli çalıştığı, toplu pazarlığın ne kadar kapsayıcı olduğu ve ekonomik büyümenin kimlere nasıl yansıdığı.

Asgari ücret 2026 raporu, bu sorulara veriye dayalı güçlü bir zemin sunuyor. Eksikleri, sınırlılıkları elbette var; ancak Türkiye’de çalışma hayatını anlamak isteyen herkes için son derece kritik bir kaynak.

Raporun tamamı