KONDA, İstanbul’u Anlamak’24 araştırmasını yayımladı.

Buna göre, araştırma kapsamında görüşülen kişilerin yüzde 46’sı çalışmak ya da okumak için farklı bir ilçeye gidiyor. İstanbul’da yüzde 2’lik bir kesim ise çalışmak için ilçe değil il değiştiriyor ve Kocaeli’ye gidiyor.

KONDA Araştırma & Danışmanlık, 2013 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen “İstanbul’da yaşamak, İstanbul’u yaşamak” temasını, yerel seçimlerden önce İstanbul’da tekrarladı. 2-3 Mart tarihleri arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi sınırlarında kalan ilçe ve mahallelerde gerçekleştirilen araştırmada İstanbulluların gündelik hayatlarına dair bulgular paylaşıldı.

Araştırmadan öne çıkan başlıklar şunlar oldu:

Resmi nüfus verilerine göre, ülke nüfusunun yüzde 18’inin yaşadığı İstanbul’da; göç, nüfus artışı, işgücü piyasasına katılım, trafik yoğunluğu gibi devinim unsurları kentteki değişimi getiriyor. Araştırmaya göre İstanbul’daki bu devinim, hayatın ritmini sosyolojik olarak da değiştiriyor.

Araştırma göre İstanbul, Türkiye ekonomisinin lokomotifi olma görevini de sürdürüyor. Çalışmaya göre Türkiye’nin toplam ihracatının yarısını, ithalatının yarısından fazlasını İstanbul yapıyor.

Turist sayısı artıyor

Çalışmaya göre koronavirüs salgınının sonlanmasıyla birlikte İstanbul’u ziyaret eden turist sayısı da kademeli olarak artış göstermeye başladı. En çok turist alan şehirlerle karşılaştırıldığında da İstanbul’un yabancı ziyaretçi sayısının oransal olarak yüksek bir ivmeyle arttığı görülüyor. 2021’de 9 milyon yabancı ziyaretçiyi ağırlayan İstanbul, 2023 yılında bu sayıyı 17 milyonun üzerine çıkardı.

Muhafazakarlık yerini modernliğe bırakıyor

Çalışmada, İstanbul’da yaşayan bireylerin yaşam pratiklerinde de ivmeli bir değişim meydana geldiğine dikkat çekildi. Buna göre, Aralık’13 Barometresi’nde İstanbul’da yaşayanların yüzde 32’si hayat tarzını “modern” olarak tanımlarken bu oran düzenli olarak artış gösterdi ve bu ay yüzde 38’e ulaştı. “Geleneksel muhafazakâr” oranı yıllar içindeki salınımıyla birlikte aynı düzeyde kalırken “Dindar muhafazakârların” oranı 5 puan azalarak yüzde 25’e geldi. Araştırmaya göre, İstanbul’da dindar muhafazakarların oranı Türkiye geneliyle aynı düzeyde kalırken, geleneksel muhafazakarlığın yerini modernlik almaya başladı.

Beyaz yakalar artıyor

2013’te yapılan araştırmaya göre, beyaz yakalı çalışanların oranı yüzde 18’ken bugün bu oran yüzde 24’e ulaştı. İşçi, esnaf ve çiftçilerin oranı da araştırmaya göre yüzde 29’a ulaştı. Ev kadınlarının oranıysa yüzde 31’den yüzde 23’e kadar geriledi.

Ateist ve deistlerle birlikte sofular da artıyor

İstanbul’da yıllar içinde ateist ve deist oranındaki artış da araştırmada dikkat çeken bulgulardan. Aralık’18 Barometresi’nde yüzde 5 olarak ölçülen inançsız oranı karşısında bugün yüzde 6 oranında ateist, yüzde 4 oranında inançsız olarak kendini tanımlayanlar var. Çalışmaya göre, ateist ve inançsız oranının toplamı da Türkiye genelinin 4 puan üzerinde. Bununla birlikte, Türkiye genelinde olduğu gibi İstanbul’da da ateist ve inançsız oranı artarken sofu oranı da artıyor. En son Haziran’19 Barometresi’nde yüzde 11 olarak ölçülen sofu oranı bu ay yüzde 15’e ulaştı.

İstanbul’da sosyal medya

İstanbul’da en çok kullanılan sosyal medya araçları ise araştırmaya göre WhatsApp, Instagram ve YouTube… Çalışmaya göre, Twitter’ın kullanım oranı yüzde 36. Haziran’19 tarihinden bu yana Facebook hariç tüm sosyal medya araçlarını kullananım oranlarında artış görülüyor.

İstanbul’da doğanlar “İstanbulluyum” demiyor

Araştırmaya göre 2013 ve 2018 yılları arasında kendini İstanbullu olarak tanımlayanların oranında yüzde 21’den yüzde 13’e dramatik bir düşüş gözlemlendi. 2024 yılına gelindiğinde ise bu oran sabit kaldı. Çalışmaya göre kendini Güneydoğu Anadolulu ve Ortadoğu Anadolulu olarak tanımlayanların oranında ise düzenli bir artış olması dikkat çekti.

Araştırmaya göre kentte Ege, Marmara, Akdeniz ve Batı Anadolu doğumlulara nereli olduğu sorulduğunda bu bölgeleri beyan edenlerin oranları birbirine denk olarak ölçüldü. Buna karşın kendini Karadenizli olarak tanımlayanların oranı, Karadeniz doğumluların neredeyse iki katı. İstanbul doğumlu olanların oranı yüzde 38’ken İstanbullu olduğunu söyleyenlerin oranı ise yüzde 13. Yaşın yükselmesiyle kendini İstanbullu olarak tanımlayanların oranı artıyor ancak 18-22 yaş grubunda da kendini İstanbullu olarak tanımlayanlar bulunuyor. Daha eğitimliler ve uzun süredir İstanbul’da yaşayanlar da kendini daha yüksek oranda İstanbullu olarak tanımlıyor.

Her 5 emekliden 4’ü 31 yıldan uzun süredir İstanbul’da yaşıyor

Çalışmaya göre, emeklilerden sonra 31 yıldan daha uzun süredir İstanbul’da yaşayan en büyük çalışma kümesi yüzde 46 oranı ile ev kadınları. 1-2 yıldır İstanbul’da yaşayanların oranının en yüksek olduğu küme yüzde 13 oranıyla öğrenciler.

İstanbullunun hayatı

İstanbul’un 36 ilçesinde yaşayan kişilere hangi semtlerde çalıştıkları, hangi semtlerde gezdikleri, hangi semtlerde eğlenmeyi tercih ettikleri ve eğer imkânları olsaydı hangi semtte oturmak istedikleri soruldu. Buna göre araştırmanın bu kısmından öne çıkan bulgular şöyle oldu:

* Aralık’13’te memleketini İstanbul olarak söyleyenlerin oranı yüzde 21’lerdeyken Mart’24’te yüzde 13’lere indi. İstanbul’un nüfusu yıllar içinde artsa da sakinlerinde kente aidiyet artmıyor. İstanbul doğumlu olan 4 milyondan fazla seçmenin sadece yüzde 30’u, 1 milyon 200 bin kişiye yakını memleketi sorulduğunda İstanbullu olduğunu söylüyor.

* Aralık’18’de imkanı olsa İstanbul dışında yerleşmek isteyenlerin oranı yüzde 53 iken Mart’24’te bu oran da yüzde 61’lere çıkıyor. 

* İstanbulluların yaşadıkları, çalıştıkları veya okula gittikleri semtleri, gezme tercihleri ve hayalleri birbirleri ile örtüşmüyor. 

*Araştırma kapsamında görüşülen kişilerin yüzde 46’sı çalışmak ya da okumak için farklı bir ilçeye gidiyor. İstanbul’da yüzde 2’lik bir kesim çalışmak için ilçe değil il değiştiriyor ve Kocaeli’ne gidiyor. Aralık’18’de, gidilen ilçelerde ilk üç sırada Fatih, Kadıköy ve Bahçelievler bulunurken bu sıralamanın günümüzde Kadıköy, Fatih, Ataşehir üçlüsüne dönüştüğü görülüyor.

* Konu zorunluluktan çıkıp gezmeye, eğlenceye geldiğinde ilk sırada yüzde 18’le Kadıköy yer alırken, onu yüzde 8 ile Beşiktaş takip ediyor. Geçen 6 yılda Fatih ve Beyoğlu ilçelerinin popülerliği azalırken Kadıköy, Üsküdar, Bakırköy ve Pendik diyenlerin oranında artış görülüyoruz. Kişilerin toplamda yüzde 52’si kendi ilçesi dışında vakit geçirirken, kalanları gezmek için de yaşadığı ilçeden ayrılmıyor.

* Ak Parti seçmenleri Üsküdar ve Fatih’i gezmek için tercih ettikleri ilçeler arasında ilk iki sırada söylerken CHP seçmenlerinde bu sıralama Kadıköy ve Beşiktaş şeklinde değişiyor. Gençler ve öğrenciler Kadıköy, Beşiktaş ve Beyoğlu’nu tercih ediyor. Her 4 öğrenciden 3’u yaşadığı ilçenin dışında vakit geçirmeyi tercih ediyor. 

*Ev kadınlarının en yüksek oranda ziyaret ettiği yerlerin başında Sultanahmet, Eyüp Sultan ve Kapalıçarşı geliyor.

* Beyaz yakalı çalışanlar Kadıköy, Beşiktaş ve Bakırköy’ü, esnaf ve işçiler Kadıköy, Beşiktaş ve Fatih’i tercih ediyor. Yaş ve dindarlık oranı arttıkça Fatih ve Üsküdar daha tercih edilen semtler olurken, bu ikisi azaldıkça Kadıköy, Beyoğlu ve Beşiktaş öne çıkıyor.

* Emekliler ve ev kadınlarının yarısından çoğu kendi yaşadıkları ilçelerin dışına çıkmazken, beyaz yakalıların yüzde 64’ü, işçi ve esnaflarınsa yüzde yarısı kendi ilçelerinin dışında vakit geçirmeyi tercih ediyor.

* İstanbul’da yaşayan 100 kişiden sadece 5’i burada yaşamaktan çok memnun ve yaşamak istediği ilçede yaşıyor. Sarıyer ve Beykoz İstanbul’da yaşanmak istenen ilk beş ilçenin arasında yer alıyor. 

*İstanbulluların yüzde 37’si eğlenmeye, gezmeye gittiği ilçeyi yaşamak istediği ilçe olarak söylüyor. Çalışma durumlarına göre bu oran büyük değişimler göstermiyor. 

* Ak Partililer ve MHP’liler ilk sırada Üsküdar’ı söylerken, CHP, İyi Parti ve DEM seçmenlerinde ilk sırada Kadıköy yer alıyor. Emeklilerin tercihleri Kadıköy ve Üsküdar arasında dağılırken ev kadınları Üsküdar’ı önde söylüyor. 

*Kadıköy ve Beşiktaş kendini “Modern” olarak tanımlayan, geliri yüksek, genç, muhalif seçmenler arasında daha yüksek oranda söylenirken, Üsküdar bu ikisinin diğer ucundaki profile daha çok hitap ediyor. Ancak İstanbul’da yaşamak istenen ilçelerin ortak noktası ilk beşinin boğaz kıyısında yer alması. Fatih ve Bakırköy’de bu gruba dahil edilebilirken, Ataşehir, çok büyük ihtimalle deprem endişesi, yeni ev arzının çokluğu gibi sebeplerden sekizinci sırada kendisine yer buluyor. 

Araştırmanın metodolojisi

Araştırmanın saha çalışması 2-3 Mart 2024 tarihlerinde gerçekleştirildi. Araştırma, İstanbul’un 18 yaş üstü yetişkin nüfusunu temsil edecek deneklerin tercihlerindeki eğilim ve değişimleri belirlemek ve izlemek için tasarlanmış ve uygulandı. Araştırmanın bulgularının hata payı, yüzde 95 güven aralığında +/- 1,96, yüzde 99 güven aralığında yüzde +/- 2,58. Örneklem, ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) verilerine dayalı mahalle ve köylerin nüfus büyüklükleri ve eğitim seviyeleri verileri ile 14 Mayıs 2023 Genel seçimlerinin mahalle ve köy sonuçları katmanlandırılarak hazırlandı. Yerleşim yerleri önce kır/kent/metropol olarak ayrıştırılmış ve 12 bölge esas alınarak örneklem tespit edildi. Araştırma kapsamında, İstanbul’un 36 ilçesine bağlı 135 mahallesinde 2489 kişiyle hanelerinde yüz yüze görüşüldü. Her bir mahallede gerçekleştirilen 18 anket için yaş ve cinsiyet kotası uygulandı.

Araştırma raporunun tam hali için TIKLAYIN!